Boże Narodzenie na Mazurach

Jutrznia na Gody, zapomniana tradycja?

Na Mazurach wielką uroczystością była Jutrznia na Gody. Jutrznia to  pora przed wschodem słońca, zaś Gody w tradycji ludowej to święta Bożego Narodzenia. W tym czasie następuje zetknięcie się dwóch lat (godów), starego i nowego roku. Podczas Jutrzni na Gody odtwarzano sceny związane z narodzeniem Chrystusa. Jutrznia była wielką uroczystością religijną, pielęgnowaną przez Mazurów,

którzy kontynuowali tradycję swych przodków z Mazowsza, osiadłych na terenach Prus. Wywodzi się ona z misteriów bożonarodzeniowych znanych w Polsce już na przełomie XIII i XIV wieku, a upowszechniła się dzięki franciszkanom, którzy przynieśli ten zwyczaj z Włoch. Pierwotnie było to misterium religijne, które przekształciło się w XVIII wieku w teatr ludowy.

Teatr Oli Żabinskiej - "Cudaczek-Krutyniaczek" z Krutyni.

Przygotowania do Jutrzni odbywały się przez wiele tygodni. W misterium brało udział nawet kilkadziesiąt osób, głównie dzieci w wieku szkolnym. Wszyscy występujący byli ubrani w długie białe koszule,  przybrane różnobarwnymi szarfami. W przedstawieniu grali aniołowie, żaczki, pasterze, pielgrzymi, królowie, uczeni w piśmie, sieroty oraz chór. Każdy anioł i żaczek trzymał w ręce palącą się świecę, aniołowie byli skrzydlaci, pasterze dzierżyli długie laski, na głowach królów błyszczały złote korony,  mędrcy trzymali księgi. Przedstawienie mogło odbywać się w szkole, w kościele,  a nawet w domu. Oracje wygłaszano gwarą mazurską. Według zwyczaju dzwony kościelne budziły ludzi na Jutrznię o pierwszej w nocy, a uroczystość rozpoczynała się o godzinie drugiej w nocy z wigilii Bożego Narodzenia na pierwsze święto, czyli 25 grudnia. Jutrznia, mająca religijny i bardzo podniosły charakter, trwała nawet do godziny piątej rano. Brali w niej udział wszyscy zebrani, śpiewając nabożne pieśni. Po takiej uroczystości, można było z czystym sumieniem zacząć świętowanie Bożego Narodzenia.


Współcześnie zwyczaj ten powszechnie zaginął ale odradza się dzięki Karolowi Małłkowi, który zapisał teksty oracji oraz pracy animatorów kultury w amatorskich teatrach Warmii i Mazur.

Maria Karbowska

Mój teatr w DPS "Kombatant" - i "Jutrznia" przygotowana i grana w 1997 r.